Proje Taşımacılığında Dikkat Edilmesi Gerekenler: Caslog’un Tecrübeleri
Özet: Proje taşımacılığı; standart dışı ebat, ağırlık ve değer barındıran yüklerin (ağır parça, uzun yük, hassas ekipman, komple fabrika hatları vb.) uçtan uca, çoğu kez çok modlu (karayolu–denizyolu–demiryolu–nehir) bir kurguyla, özel ekipman ve izin süreçleri eşliğinde taşınmasını kapsar. Bu yazıda Caslog’un sahadan edindiği tecrübelerle; güzergâh mühendisliğinden izin ve sigortaya, SPMT/lowbed seçimi ve lashing/rigging planlarından HSE gerekliliklerine, liman–terminal operasyonlarından dijital izlenebilirliğe kadar kritik noktaları teknik bir dille ele alıyoruz.
1) Proje Taşımacılığı Nedir? Kapsam, Riskler ve Temel Başarı Kriterleri
Proje taşımacılığı; boyutları gabari dışı (ODC/OOG), ağırlığı yüksek (heavy-lift) ve çoğu kez tekil/benzersiz olan parçaların uçtan uca yönetimini ifade eder. Türbin gövdeleri, jeneratörler, reaktörler, pres hatları, transformatörler, iş makinesi üst yapıları, köprü kirişleri veya komple proses hatları buna örnektir. Standart FTL/LTL mantığından farklı olarak, burada her yük için özgün mühendislik, özel araç-ekipman, detaylı risk analizi ve çok paydaşlı koordinasyon gerekir.
Başarı kriterlerinin başında doğru fizibilite gelir: Yükün ağırlık merkezi (CoG) belirlenmeli, kaldırma noktaları ve bağlama (lashing) yerleri doğrulanmalı, taşıma ve kaldırma izinleri, aks basıncı limitleri, geçiş gabari kısıtları, köprü/menfez kapasite kontrolleri ve altyapı dayanımları önceden hesaplanmalıdır. Ayrıca zaman pencereleri (liman rıhtım slotları, şehir içi gece taşıma pencereleri, eskort planları) gerçekçi planlanmalı; proje, tek rotadan ziyade alternatifli güzergâh mantığıyla kurgulanmalıdır.
Caslog tecrübesi, proje taşımalarında “plan–mühendislik–operasyon üçgeni”nin bütünsel yürütülmediği senaryolarda, son dakikada ortaya çıkan yol, izin veya kaldırma kısıtlarının maliyet ve sürede çarpan etkisi yarattığını gösteriyor. Bu nedenle ön keşif (site survey + route survey), erken izin başvuruları ve çok modlu entegrasyonun, daha ihale aşamasında netleştirilmesi gerekir.
2) Güzergâh Mühendisliği ve Yol Etütleri: Gabari, Aks Basıncı ve Köprü Geçişleri
Route survey (yol etüdü) proje taşımacılığının kalbidir. Yükün boy/eni/yüksekliğine göre düşey ve yatay gabari kontrolü yapılır; tüneller, köprüler, üst geçitler, enerji nakil hatları, ağaçlar, trafik lambaları ve kaplama bordürleri incelenir. Aks yükü dağılımı seçilen treylerin aks konfigürasyonuna göre hesaplanır; hidrolik modüler treyler (HMT) ve SPMT gibi çözümlerle, zemin ve köprü/menfez üzerindeki gerilme azaltılır.
Kritik noktalarda geçici düzenlemeler (refüj sökümü, bordür kesimi, direk devresi kesme/açma), geçici yol güçlendirmeleri (çelik plaka serimi), vinç yardımıyla manevra gibi uygulamalar planlanır. Dönüş yarıçapı ve süpürme alanı yazılımla simüle edilir; dar köşelerde modüler treyler direksiyon açıları optimize edilir. Köprü geçişlerinde statik ve dinamik yük analizleri, eşzamanlı geçiş kontrolü, hız-limit–ara-mesafe–tek araç kuralı gibi prosedürler devreye alınır.
Caslog, güzergâh mühendisliğini yalnız saha gözlemiyle bırakmaz; CAD tabanlı gabari kontrolü, LiDAR/RTK ölçümleri ve video-odometri ile riskli noktaları sayısallaştırır. Bu yaklaşım; izin mercileri (Karayolları, Emniyet, belediyeler) ile iletişimde kanıta dayalı bir dosya üretir, onay süreçlerini hızlandırır. Sonuçta saha sürprizlerini azaltan, öngörülebilir ve güvenli bir operasyon zemini oluşur.
3) Ekipman ve Araç Seçimi: SPMT, Modüler Treyler, Lowbed ve Kaldırma Donanımları
Doğru ekipman seçimi, yük emniyeti ve altyapı uyumu açısından belirleyicidir. SPMT (Self-Propelled Modular Transporter), çok akslı, bağımsız direksiyon ve kaldırma/indirme kabiliyetleriyle çok ağır ve hassas ekipmanların kısa mesafe saha manevralarında fark yaratır. Uzun mesafe karayolu taşımalarında ise hidrolik modüler treyler ya da çok akslı lowbed/lowloader konfigürasyonları tercih edilir. Aks adedi ve aralığı, kingpin/5. teker basıncı, gooseneck uyumu ve çekici seçimi (motor torku, diferansiyel oranları, retarder) mühendislik hesabıyla belirlenmelidir.
Kaldırma tarafında rigging planı kritik önemdedir: Şakul ve sapma açıları, dağıtım traversleri (spreader bar), sapan–kanca–mapa WLL değerleri, şok yükleri, rüzgâr limitleri ve zemin taşıma gücü (vinç patikası, kriko pabuç basınçları) hesaplanır. Lashing planı ise hareketli/deniz koşullarına maruz taşımalarda d-grubu bağlama elemanları, rachet–turnbuckle kombinasyonları, friction mat kullanımı ve anchor point kapasiteleriyle bir bütün olarak ele alınır.
Caslog yaklaşımı; ekipmanı yalnız “taşır” diye değil, yük–zemin–altyapı üçgeni içindeki uygunluk kriterlerine göre seçer. Bu; aks basıncı limitlerine uyarken travers/rigging kombinasyonlarıyla yükün CoG’sini güvenli şekilde yönetmeyi, titreşim ve şoku azaltmayı, yük emniyeti ile altyapı korumasını aynı anda sağlamayı mümkün kılar.
4) Operasyon Planlama ve Çok Modlu Entegrasyon: Liman, Terminal ve Ara Yükleme Noktaları
Proje taşımalarında zinciri güçlendiren en kritik halka modlar arası transferlerin kusursuz yönetimidir. Karayolundan limana gelişte rıhtım slotları, geçiş pencereleri, eskort ve pilot araç planları ve gece taşıma kuralları koordine edilir. Limanda heavy-lift vinç rezervasyonları, ship’s gear vs. shore crane seçimi, pre-slinging, lift–land–stowage sırası ve lashing survey (gözetim) organize edilir. RO-RO, LO-LO, barç/nehir gemisi gibi seçenekler rota–yılın dönemi–hava koşulları–liman altyapısı değişkenleriyle değerlendirilir.
Demiryolu entegrasyonunda vagon cinsi, platform boyutları, yükseklik kısıtları ve yük bağlama normları (EN/ULD) gözetilir. Ara yükleme (cross-docking), geçici depolama, gümrük antrepo çözümleri ve geçiş ülkelerindeki feribot/nehir geçişleri zaman çizelgesine entegre edilir. Kritik ekipmanların (kriko setleri, hidrolik pompalar, traversler, backup sapanlar) yedekli planlanması, ara noktalarda acil durumlara hızla cevap verebilmeyi sağlar.
Caslog’un deneyimi, çok modlu kurgularda tek bir kritik kaymanın domino etkisi yarattığını gösteriyor. Bu nedenle milestone bazlı planlama, kritik yol (critical path) yönetimi ve senaryo–B/C alternatifleri şarttır. Ayrıca hava–deniz durumu pencereleri, liman yoğunluğu, yerel tatiller ve resmi kısıtlar takvime önceden işlenmelidir.
5) Hukuki Çerçeve, İzin Süreçleri, Gümrük ve Sigorta Yönetimi
Proje taşımalarında izinler; Karayolları, Emniyet, belediyeler, enerji dağıtım şirketleri ve yerel otoritelerle çok paydaşlı yürür. Gabari dışı taşıma izinleri, eskort/pilot gereklilikleri, geçiş saatleri, geçici yol düzenlemeleri ve elektrik hat kesintileri önceden planlanmalıdır. Uluslararası geçişlerde transit ülkelerin aks basıncı, gabari, konvoy ve gece taşıma kısıtları birebir farklılık gösterebilir.
Gümrük tarafında; geçici ithalat (ATA Carnet), proje kapsamı muafiyetler, özel statülü yükler, antrepo ve geçici depolama rejimleri doğru dosyalanmalıdır. Sigorta ise nakliyat emtea, all risks klozları, kaldırma/elleçleme ve gecikme/doğrudan/dolaylı zarar teminatlarını kapsayacak şekilde projeye özel kurgulanmalıdır. Survey (pre-shipment, lashing, discharge) süreçleri hem hasar önleme hem de muhtemel hasarlarda delil seti oluşturma açısından stratejiktir.
Caslog, hukuki–idari hatların erken ve şeffaf yönetilmesini önerir: İhale aşamasında izin lead-time’ları ve özel gereksinimler (ör. polis eskortu, yol kapama bedelleri, trafo indirimi) netleştirilerek tekliflere yansıtıldığında, proje ilerleyişinde sürpriz maliyet/süre sapmaları minimize edilir.
6) HSE ve Risk Yönetimi: İş Güvenliği, Çevresel Etki ve Acil Durum Senaryoları
Ağır ve gabari dışı yükler, yüksek enerjili operasyonlardır; bu nedenle HSE (Health, Safety, Environment) yaklaşımı projenin ayrılmaz parçasıdır. JSA (Job Safety Analysis) ve HAZID oturumları ile görev–risk–kontrol üçgeni çıkarılır; LOTO, PTW (Permit to Work), yüksek rüzgâr/yağış/zemin taşıma gücü gibi tetikleyiciler için go/no-go kriterleri yazılı hale getirilir. PPE uygunluğu, yük altında personel olmaması, exclusion zone işaretlemeleri ve haberleşme protokolleri (hand signal–radyo) standardize edilir.
Çevresel açıdan titreşim ve gürültü, toz–atık yönetimi, akaryakıt–hidrolik yağ sızıntısı önlemleri ve hassas bölgelerde flora–fauna gözetimi planlanır. Yerleşim alanlarında gece taşıması, ışık–reflektör, sessiz ekipman ve yerel bildirimler önem taşır. Acil durum için vinç–treyler arızası, lastik patlağı, fren ısınması, hava koşulu değişimi, elektrik hattı teması gibi senaryolara saha içi SOP’ler ve yedek ekip tanımlanır.
Caslog’un HSE yaklaşımı; “önce insan ve çevre” prensibiyle, iş güvenliği ve çevresel yönetimin operasyon planının içine gömülmesi gerektiğini vurgular. HSE’yi ayrı bir kontrol listesi olarak değil, rota–ekipman–kaldırma–zamanlama–iletişim adımlarının her birinin doğal girdisi olarak ele almak, sahada disiplin ve refleks kazandırır.
7) Dijitalleşme ve İzlenebilirlik: Telematik, IoT ve Veriyle Karar
Proje taşımacılığı, anlık durum farkındalığı ve kanıta dayalı raporlama gerektirir. Telematik/GPS ile konum–hız–rölanti–yakıt verileri toplanır; ivme–titreşim sensörleri hassas ekipmanlarda şok ve vibrasyonu izler. Lastik basıncı/ısı sensörleri, aks yük hücreleri, fren sıcaklık detektörleri ve çekici diagnostik verileri proaktif bakım sağlar. Jeo-çit (geofence) ve gecikme–rota sapması–duraklama uyarıları yönetim MASA ekranlarına (dashboard) akar.
Caslog’un uygulamalarında, müşteriye portal/rapor erişimi sunmak; ETA güncellemeleri, milestone kapanışları, survey raporları, foto–video delilleri ve pod/teslim tutanaklarını tek yerde görünür kılar. Bu, karar alma hızını artırır; dönemsel KPI’lar (zamanında varış, hasarsız teslim, izin süresi isabeti, vinç bekleme dakikası) üzerinden sürekli iyileştirme kültürü yerleşir. Veri; yalnızca “görmek” için değil, bir sonraki projeyi daha iyi planlamak için kullanıldığında gerçek değerini bulur.
8) Caslog’un Saha Tecrübelerinden Öğrenilen Dersler: Paydaş Yönetimi ve İletişim
Sahadaki ortak payda; iletişimin teknik yeterlilik kadar kritik olduğudur. Projede; yükleyici, son kullanıcı, EPC/yüklenici, vinç–treyler tedarikçileri, liman–terminal, survey şirketi, sigortacı, kamu otoriteleri ve yerel güvenlik birimleri bulunur. Caslog tecrübesi, tek bir kişi/kurumun “haberdar edilmemesi”nin bile zinciri zora sokabildiğini gösterir. Bu nedenle paydaş matrisi, sorumluluk–yetki (RACI) ve bilgilendirme ritimleri (günlük saha brifingi, milestone e-postası, acil durum anons kanalı) proje başlangıcında sabitlenmelidir.
Saha keşiflerinde yerel dinamikler (pazar günü kurulan semt pazarı, okul çıkış saatleri, bölgesel kutlamalar, rüzgâr koridorları, gece park eden TIR yoğunluğu) bazen resmî plandan daha etkili olabilir. Caslog, bu tür “mikro gerçeklikleri” kayda geçirerek planın içine işler; gerektiğinde mikro rota veya mikro saat revizyonu yapar. Kaldırma ve bağlama aşamalarında göz–el–radyo iletişimi üçlemesini standardize etmek, sinyal karışıklığını önler; tek komuta hattı ile vinç–treyler senkronu kurulur.
Son olarak, dokümantasyon disiplini (IWI, method statement, rigging sketch, lashing certificate, survey raporu) yalnızca kalite gereği değil, maliyet–hukuk–sigorta boyutlarında da Caslog’un kalkanıdır. Ne kadar iyi belgeler, o kadar hızlı çözüm.
9) Sonuç ve Önerilen Yol Haritası (Caslog Yaklaşımı)
- Erken fizibilite: CoG, kaldırma noktaları, gabari/aks hesapları, alternatifli rota.
- İzin–HSE paralelliği: İzin lead-time + JSA/HAZID eşzamanlı yürüsün.
- Ekipman uygunluğu: SPMT/HMT/lowbed seçimi, rigging–lashing mühendisliği.
- Çok modlu entegrasyon: Liman slotları, stowage ve survey senkronu.
- Dijital görünürlük: Telematik, sensör izleme, müşteri portalı, KPI.
- Paydaş iletişimi: RACI, günlük saha brifingi, acil durum hattı.
- Belgeler ve sigorta: Method statement, sertifikalar, all risks ve survey seti.
Caslog, bu yol haritasını proje–yük–rota özelinde detaylandırarak riski düşürür, zamanında ve hasarsız teslim hedefini güvence altına alır.
Proje Yöneticileri için Hızlı Kontrol Listesi
- CoG ve kaldırma noktaları doğrulandı
- Aks basıncı/gabari uygunluğu hesaplandı
- Route survey + alternatif rota çalışıldı
- İzin başvuruları (eskort/enerji kesintisi dâhil) yapıldı
- Ekipman seçimi (SPMT/HMT/lowbed) onaylandı
- Rigging & lashing planı ve sertifikaları hazır
- Liman slotu, vinç rezervasyonu, stowage planı net
- HSE: JSA, PTW, exclusion zone, rüzgâr limiti tanımlı
- Telematik/raporlama ve müşteri bilgilendirme akışı kurulu
- Survey (pre-shipment/port/landing) takvimi oluşturuldu
SSS: Proje Taşımacılığı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
1) “Gabari dışı” ne demektir?
Gabari dışı, standart taşıma ölçülerini aşan genişlik–yükseklik–uzunluk veya ağırlığa sahip yükler için kullanılan tanımdır. Bu yükler için özel izin, eskort ve çoğu zaman özel treyler/rotalar gerekir. Proje taşımalarında hemen her yük, bir veya birden fazla gabari parametresini zorlar; dolayısıyla rota ve ekipman yük özelinde tasarlanır.
2) SPMT mi, modüler treyler mi?
SPMT, kendi tahrikli ve çok yönlü manevra kabiliyetine sahip olduğu için saha içi/liman içi kısa mesafe ve çok ağır yüklerde idealdir. Uzun karayolu taşımasında ise hidrolik modüler treyler ya da çok akslı lowbed tercih edilir. Karar; yükün kütlesi, boyutları, CoG, saha manevra ihtiyacı ve yol/altyapı kısıtlarına göre verilir.
3) En kritik izinler hangileri?
Karayolunda gabari dışı taşıma izni, eskort/pilot, güzergâha özgü köprü/menfez geçiş onayları, enerji hat kesintileri ve şehir içi gece taşıma pencereleri öne çıkar. Uluslararası projelerde transit ülkelerin farklı kuralları ayrıca yönetilmelidir. Erken başvuru ve kanıta dayalı route survey dosyası süreci hızlandırır.
4) Hasar riskini nasıl düşürürsünüz?
Rigging–lashing mühendisliği, telematik/sensör izleme, rüzgâr–hava pencereleri, ehil operatör–ekip ve survey kombinasyonu hasarı minimize eder. Yükün bağlama noktaları ve WLL değerleri, rüzgâr–ivme–titreşim senaryolarına göre hesaplanmalı; sahada plan dışına çıkılmamalıdır.
5) Caslog’u farklı kılan nedir?
Caslog, mühendisliği operasyonun içine gömer; alternatifli rota, veriyle izlenebilirlik, paydaş iletişim disiplini ve HSE entegrasyonu'nu teklif aşamasından itibaren kurar. Böylece sürpriz maliyetlerin önüne geçilip öngörülebilir teslim sağlanır.
